Coronacrisis
Goed werkgeverschap betekent dat de werkplek voor werknemers veilig moet zijn. Bij voorkeur laten alle werknemers zich vaccineren, vanuit die invalshoek. Maar kan dat verplicht worden gesteld? We hebben namelijk ook te maken met onze grondrechten (recht op lichamelijke integriteit, vrijheid van godsdienst en recht op privacy). Drie verschillende invalshoeken: hoe zit het nu in de praktijk? Wij vroegen mr. Geert Rouwet, senior arbeidsjurist bij onze kennispartner ABAB Legal, om opheldering.
Geert, om maar met de deur in huis te vallen: een werkgever kan zijn werknemers NIET verplichten zich te laten inenten?
A: Dat is juist. Een vaccinatieplicht ‘botst’ met onze grondrechten en dan met name het recht op onze lichamelijke integriteit. Dit grondrecht weegt zwaar. In Nederland kennen we geen vaccinatieplicht. Onze regering heeft tot op heden altijd herhaald dat de burgers niet verplicht zijn om een vaccinatie te halen. Wil een inbreuk op een grondrecht geoorloofd zijn dan moet die inbreuk noodzakelijk zijn en proportioneel. Vereist is dan onder andere dat a) vaccineren afdoende bescherming en b) vaccinatie het enige middel is dat bescherming biedt op de werkvloer (en er dus geen andere minder ingrijpende middelen zijn waarmee hetzelfde bereikt kan worden).
Geen vaccinatieplicht dus, maar wat kan de werkgever wel verlangen ?
A: Dit is een goede, maar tegelijk ook lastige vraag. Een werkgever moet zorgen voor een veilige werkomgeving. Dat is al bestaande wetgeving (de Arbeidsomstandighedenwet). Of deze zorgplicht betekent dat een werkgever ook van de werknemer kan verlangen dat hij gevaccineerd is, is op dit moment juridisch onontgonnen terrein. De algemene opvatting onder juristen op dit moment is dat de grondrechten als hiervoor genoemd zwaarder wegen dan het beroep van een werkgever op zijn zorgplicht een veilige werkplek te realiseren door als middel te kiezen voor een vaccinatieplicht onder het personeel. Ik kan me voorstellen dat er specifieke omstandigheden kunnen zijn waardoor de zorgplicht wel prevaleert (denk bijvoorbeeld aan het werken in de zorg) maar deze situaties zullen mijns inziens op één hand te tellen zijn. De werkgever kan wel van de werknemer vragen zich te houden aan eventueel aanwezige coronaprotocollen, die er op de werkvloer gelden. Denk aan de 1,5 meter afstand, het thuisblijven van de werknemer bij klachten, het dragen van een mondmasker, hygiënemaatregelen etc.
De privacywetgeving AVG wordt vaak als obstakel gezien om met de werknemer in gesprek te gaan over het virus. Wat mag er wel?
A: De AVG is een uitvloeisel van ons recht op privacy. De AVG betekent onder meer dat de werkgever geen gezondheidsgegevens mag registreren. De werkgever mag ook niet aan zijn werknemer om toestemming vragen om gezondheidsgegevens te mogen verwerken. Dit heeft te maken met de gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer, waardoor de werknemer druk zou kunnen ervaren om toestemming te geven. De regels van de AVG zijn hier zeer strikt in. Veel meer dan het bieden van een luisterend oor wanneer werknemers uit zich zelf beginnen te vertellen dat ze gevaccineerd zijn, zit er op dit moment niet in.
Heb jij praktische tips voor werkgevers om de werkplek zo veilig mogelijk in te richten?
A: Werkgevers kunnen zich op veel manieren inspannen voor een veilige werkplek. Zoals: het herinrichten van de werkplekken (ivm 1,5 meter), het plaatsen van hygiëne faciliteiten of de mogelijkheid bieden om thuis te werken. In arbeidsrechtelijke zin is het van belang dat werkgevers beleid maken en dit ook vastleggen in een protocol en dat vervolgens onder de aandacht brengt van zijn werknemers. Het personeel weet waar het aan toe is en beleid legt ook in juridische zin gewicht in de schaal wanneer een personeelslid de regels overtreedt (denk aan schorsing of in een uitzonderlijke situatie zelfs ontslag). Maatwerk dus per onderneming.
Zijn er in jouw ogen wettelijke regels die onder invloed van recente ervaringen aanpassing behoeven?
A: Laat ik vooropstellen dat we in Nederland al heel veel goed geregeld hebben. Ik zie de discussie over het al dan niet kunnen invoeren van een vaccinatieplicht op de werkvloer juist als een kans voor werkgevers, werknemers en overheid te kijken of de wet moet worden aangepast in tijden van een pandemie, zodat werkgevers de noodzakelijke maatregelen kunnen nemen (en de benodigde gegevens daarvoor kunnen registreren) om een veilige werkplek te bieden. Uiteindelijk is het in ieders belang om op een verantwoorde wijze met het bestaan van het COVID-19 virus om te gaan.
Met dank aan Geert Rouwet, Senior jurist arbeidsrecht bij onze kennispartner ABAB Legal, voor zijn bijdrage aan dit artikel
